Goedaardige moedervlekjes zijn vlak of enigszins verheven, bruin of zwart gekleurde vlekjes welke in grootte, vorm en kleur uiteen kunnen lopen. Wel zijn de vorm en de pigmentatie in alle gevallen regelmatig, dit in tegenstelling tot een zogenaamde onrustige moedervlek, welke diverse tinten bruin tot zwart heeft en in bepaalde gevallen zelfs een roodachtige verkleuring kan laten zien.
Op het moment dat een gewone of onrustige moedervlek groter is geworden, van kleur, vorm of kleursamenstelling is veranderd gaat jeuken, begint te steken of pijn gaat doe, er korstjes op verschijnen of bloedt dan wordt aanbevolen om een arts te consulteren.
Een melanoom is vaak qua vorm veel grilliger dan een moedervlek en eveneens asymmetrisch, de pigmentatie is dikwijls niet regelmatig. Naast bruin en zwart kunnen de kleuren eveneens paars, rood, grijs, blauw en wit zijn. Na enige tijd gaan melanomen een beetje boven de huid uitsteken en worden deze groter. De totale dikte van een melanoom (ook wel de Breslow-dikte genoemd) is één van de meest voorname voorspellende kenmerken van de overlevingskans van een bepaalde patiënt. Dikwijls is het onderscheid tussen een goedaardige moedervlek en een melanoom enkel onder een microscoop (dus na het verwijderen) te maken, en dan nog niet in alle gevallen met zekerheid. In het geval van twijfel zal een arts kiezen voor het weghalen, met een bepaalde veiligheidsmarge van een enkele millimeters rondom de betreffende moedervlek. Wanneer na onderzoek blijkt dat de afwijking inderdaad kwaadaardig is dan zal er op korte termijn een heroperatie uit worden gevoerd. Daarbij zal men dan rond de plek waar de afwijking heeft gezeten nog eens weefsel wegnemen, maar dan met een nog ruimere marge.